Czy dla każdej inwestycji potrzebny jest nadzór przyrodniczy?

Nadzór przyrodniczy wynika z zapisów zawartych w decyzji środowiskowej, która to wskazuje warunki środowiskowe i przyrodnicze dzięki którym inwestycja może zostać zrealizowana.
Stosowana jest także praktyka wśród inwestorów, iż pomimo braku jasno zapisanego wymogu nadzoru przyrodniczego, powołują oni taki nadzór. W takich przypadkach nadzór przyrodniczy stosowany jest przede wszystkim przy realizacji inwestycji, które posiadają rozbudowane zapisy decyzji środowiskowej. Wówczas, podstawowe zadanie nadzoru jakim jest dopilnowanie, by inwestycja była realizowana zgodnie z zapisami decyzyjnymi, zabezpiecza wykonawcę robót przed konsekwencjami niedochowania postanowień pozwolenia np. wstrzymaniem prac budowlanych, nałożeniem kosztownych kar czy obowiązków bądź nawet cofnięciem pozwolenia budowlanego.

Jakie uprawnienia ma nadzór przyrodniczy?

Obecnie nie istnieją żadne dokumenty w jednoznaczny sposób określające zakres uprawnień osób pełniących nadzór przyrodniczy. Wynika on zazwyczaj z wydanej decyzji środowiskowych lub też derogacji zezwalających na odstępstwa od czynności zabronionych względem dzikich gatunków roślin i zwierząt.
Poszczególni specjaliści przyrodnicy są zazwyczaj uprawnieni do podejmowania decyzji odnośnie zakresu działań mających na celu ochronę środowiska przyrodniczego. Na przykład weryfikują terminy, kiedy należy otwierać lub zamykać pułapki łowne na płazy lub też określają czy w danym okresie można prowadzić wycinkę drzew. Ponadto, w sytuacjach nagłych i nieprzewidzianych, a niosących ze sobą zagrożenie dla osobników gatunków chronionych, specjalista pełniący nadzór przyrodniczy może podjąć pewne działania, na które teoretycznie wymagana byłaby zgoda Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska – np. na chwilowe przetrzymywanie gatunków chronionych. Działania takie są określane jako interwencyjne i po ich wykonaniu powinny zostać zgłoszone do odpowiedniego RDOŚ-iu.

Czy nadzór może wstrzymać | zablokować inwestycję?

W uzasadnionych przypadkach specjalista pełniący nadzór przyrodniczy może wstrzymać realizację prac budowlanych.
W szczególności ma to miejsce w sytuacji, gdy zakres prowadzonych prac może doprowadzić do złamania zakazów względem chronionych gatunków roślin, grzybów lub zwierząt. Dlatego, tak ważne jest odpowiednie wskazanie zaleceń przez nadzór przyrodniczy i szkolenie wykonawcy, by taka sytuacja – sytuacja wyjątkowa, nie wystąpiła. Również, odpowiednie rozpoznanie przyrodnicze terenu przez nadzór przyrodniczy pozwala uzyskać odpowiednie derogacje znacznie wcześniej i wówczas nie ma potrzeby podjęcia działań interwencyjnych.

Czy nadzór przyrodniczy uzyskuje derogacje np. na usunięcie chronionego gatunku?

Jednym z zadań nadzoru przyrodniczego jest uzyskiwanie derogacji, czyli zgody na odstępstwa od zakazów obowiązujących względem chronionych gatunków roślin i zwierząt określonych w Ustawie o Ochronie Przyrody.
Zgodę na odstępstwo wydaje właściwy terytorialnie Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska. W ramach prowadzonego nadzoru przyrodniczego przygotowywany jest odpowiedni wniosek o wydanie derogacji, określający zakres wnioskowanych czynności jak i adekwatne działania minimalizujące, mające na celu ograniczenie wpływu przedmiotowych czynności na gatunki flory i fauny.

⇒ Zasypanie zbiornika wodnego podczas budowy

Realizacja inwestycji drogowych często wiąże się z koniecznością przebudowy lub likwidacji wybranych zbiorników wodnych.
Jeśli wyniki inwentaryzacji przyrodniczej wykonywanej na etapie sporządzania raportu OOŚ lub bieżące kontrole nadzoru przyrodniczego wykażą, iż dany zbiornik jest siedliskiem występowania płazów lub innych chronionych gatunków, wówczas na przeprowadzenie planowanych prac konieczne jest uzyskanie derogacji odpowiedniego Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Zasypywanie zbiornika wodnego (o ile nie ma możliwości jego zachowania) najlepiej jest prowadzić późną jesienią, po migracji, ale jeszcze przed okresem zimowania płazów. Działanie te, powinny być prowadzone pod nadzorem specjalisty herpetologa, który po odpowiednich obserwacjach terenowych jest w stanie określić najbardziej dogodny termin przeprowadzenia prac, a w razie stwierdzenia takiej konieczności dokonać odłowu i przeniesienia stwierdzonych osobników.

⇒ Przenoszenie mrowiska jako wymóg decyzji środowiskowej

Relatywnie często podejmowanym działaniem nadzoru przyrodniczego jest przeprowadzenie przenoszenia mrowiska. Konieczność taka ma miejsce, gdy w przebiegu realizowanej inwestycji stwierdzone będzie występowanie mrowiska gatunku mrówek objętych ochroną gatunkową (np. mrówka rudnica czy też mrówka łąkowa). W takiej sytuacji konieczne jest uzyskanie zgody Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska (tzw. derogacji) na przeniesienie mrowiska (o ile urząd nie zadecyduje inaczej). Działania takie są prowadzone pod ścisłym nadzorem specjalisty entomologa, którego głównym zadaniem jest określenie odpowiedniego pod względem siedliska miejsca przeniesienia mrowiska, jak również zaplanowanie terminu i sposobu wykonania przeniesienia, w sposób gwarantujący jak największą szansę powodzenia podjętych działań.

⇒ Przenoszenie płazów

Przenoszenie płazów z miejsc ich stałego lub czasowego przebywania wykonywane jest w celu ochrony lokalnych i migrujących populacji tych zwierząt. Zazwyczaj wykonywane jest ono w dwóch sytuacjach.
Po pierwsze przenoszone są osobniki zasiedlające dane siedlisko, które występuje w kolizji z prowadzonymi pracami, a nie ma technicznych możliwości, by je ominąć – na przykład różnego rodzaju zbiorniki wodne zlokalizowane w pasie budowanej drogi. W takiej sytuacji specjalista herpetolog dokonuje odłowu występujących osobników i przenosi je w inne odpowiednie siedliskowo dla dane go gatunku miejsca.
Przenoszenie płazów może również okazać się konieczne w sytuacji, gdy na liniowej inwestycji zostaną postawione płotki ochronne ograniczające przedostawanie się tych zwierząt na teren budowy. W sytuacji jeśli w ten sposób zostanie przegrodzona stała trasa migracji płazów pomiędzy miejscami rozrodu, żerowania lub zimowania, konieczne jest prowadzenie odłowu tych zwierząt w pułapki łowne w postaci wiaderek wkopanych bezpośrednio przy płotkach oraz ich wyciąganie i przenoszenie na druga stronę inwestycji zgodnie z kierunkiem migracji. Czynności te powinny również być wykonywane pod nadzorem specjalisty herpetologa.

Ponadto należy zwrócić uwagę, iż na wszystkie wymienione wyżej działania niezbędna jest zgoda Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska na odstępstwa od zakazów względem chronionych gatunków zwierząt.

⇒ Płotki tymczasowe na płazy

Tymczasowe płotki herpetologiczne są jednym z podstawowych i najczęściej stosowanych sposobów ograniczenia śmiertelności płazów na obszarze prowadzonych prac budowlanych. Są one ustawiane w pasie rozgraniczającym i ograniczają one możliwość przedostawania się zwierząt na teren budowy. Lokalizacja płotków określona zostaje zazwyczaj na etapie prowadzonej oceny oddziaływania inwestycji na środowisko na podstawie wyników przeprowadzonej inwentaryzacji przyrodniczej.

Istnieje wiele różnych materiałów, z których można wykonać płotki herpetologiczne – są to różnego rodzaju agrotkaniny, geotkaniny, membrany itp. Do ich budowy niekiedy stosuje się również siatkę drobnooczkową (oczko o średnicy nie większej niż 5 mm), jednak rozwiązanie to nie jest zalecane, ponieważ niektóre gatunki płazów są w stanie bezproblemowo wspinać się po tego rodzaju materiale. Istotne jest, by użyty materiał był trwały, mało rozciągliwy i odporny na różnego rodzaju warunki atmosferyczne.
W przypadku stosowania agrotkaniny, jej gramatura powinna być nie mniejsza niż 90 g/m2.

Bardzo istotną kwestią jest prawidłowy montaż płotków herpetologicznych – ich wysokość ponad powierzchnią gruntu powinna być nie mniejsza niż 50 cm i zakończone powinny być przewieszką o długości ok 10 cm. W dolnej części materiał powinien być wkopany na głębokość minimum 10 cm. Często spotykanym błędem jest powierzchowne przysypywanie dolnej części materiału leżącego na gruncie (bez wkopywania go w ziemię) w wyniku czego po pierwszych opadach deszczu woda wypłukuje glebę i powstają dziury pod płotkiem przez co traci on swoją funkcjonalność.
Materiał użyty do budowy tymczasowego płotka powinien być dobrze naciągnięty i przymocowany, na przykład zszywaczem tapicerskim do drewnianych palików (lub w inny sposób do słupków metalowych) ustawionych w odległości około 1,5 – 2 metrów od siebie. Właściwe naciągnięcie tkaniny zmniejsza jej podatność na odkształcenia w czasie wiatru, co z kolei przekłada się na zmniejszenie ryzyka jej rozdarcia.

⇒ Odławianie ryb

Odłów ryb stosowany jest zazwyczaj w dwóch sytuacjach.
Po pierwsze w celu inwentaryzacji gatunków ichtiofauny zasiedlających dany ciek lub zbiornik wodny, a po drugie celem przeniesienia osobników zasiedlających dane siedlisko, które jest narażone na zniszczenie w wyniku prowadzonych prac budowlanych.

Przy odłowach mających na celu inwentaryzację gatunków najczęściej stosuje się metodę elektropołowu. Polega to na tym, iż osoba odławiająca, przy użyciu odpowiedniego agregatu prądotwórczego wprowadza do wody niewielkie, odpowiednio dobrane napięcie elektryczne, które powoduje chwilowe „ogłuszenie” ryb znajdujących w pobliżu źródła prądu. Metoda ta jest nieszkodliwa dla ryb i pozwala na dość dokładne zinwentaryzowanie danego miejsca. Po zakończeniu badań ryby powracają do normalnej aktywności i pozostają w swoim pierwotnym siedlisku.
W przypadku konieczności odłowu ichtiofauny ze zbiorników, np. przeznaczonych do zasypania, stosuje się często inny schemat postępowania. W pierwszej kolejności za pomocą pomp zabezpieczonych odpowiednimi sitami tak, by ryby nie były zasysane w raz wodą, obniżany jest poziom lustra wody, po czym skupione na niewielkim obszarze poszczególne okazy odławiane są ręcznie za pomocą podbieraków wędkarskich. Odłowione w ten sposób ryby są przenoszone do ustalonych wcześniej zbiorników zastępczych. Przy przewożeniu ich na większe odległości ryby muszą być przetrzymywane w specjalnych pojemnikach wypełnionych wodą, posiadających system umożliwiający stałe napowietrzanie wody – w przeciwnym wypadku doszło by do szybkiego śnięcia ryb z powodu obniżenia zawartości tlenu w wodzie. Obydwa sposoby połowów ryb powinny być prowadzone przez osoby uprawnione i posiadające odpowiednie doświadczenie.

Ile kosztują płotki na płazy?

Koszt budowy standardowych płotków na płazy oscyluje w okolicy 10-14 zł za metr bieżący. Czynnikiem podnoszącym cenę mogą być indywidualne wymogi postawione w wydanej Decyzji Środowiskowej – np. konieczność zastosowania agrotkaniny o podwyższonej gramaturze. Niższe kwoty zwykle nie gwarantują właściwego montażu płotków tymczasowych oraz ich trwałość nie pozwala na ich utrzymanie przez cały okres trwania budowy. Przy montażu płotków tymczasowych może zaistnieć konieczność montażu pułapek – wiaderek celem odłowu płazów. Przy wycenie nadzoru herpetologicznego obejmującego montaż płotków należy również rozważyć konieczność zapewnienia obsługi, a więc wyjmowania płazów i ich przenoszenia.

Jak często montowane są wiaderka na płazy?

Konieczność montażu przy płotkach herpetologicznych pułapek łownych na płazy w postaci wiaderek określona zostaje zazwyczaj w wydanej Decyzji Środowiskowej. Powinny one być montowane w sytuacji, gdy postawiony płotek tworzy barierę na trasie migracji płazów. Wiaderka, w zależności od uwarunkowań terenowych powinny być wkopywane co 50 – 100 metrów oraz na każdym wolnym zakończeniu płotka herpetologicznego. Istotne jest by miały one odpowiednią głębokość (około 40 cm oraz były wkopane na równo z gruntem.

Które materiały są najlepsze?

Jako pułapki łowne najlepiej jest stosować plastikowe wiaderka posiadające w komplecie pokrywki umożliwiające ich szczelne zamknięcie poza okresem migracji płazów. Do budowy płotków herpetologicznych najlepiej jest stosować drewniane paliki o grubości minimum 3 cm oraz materiał o możliwie gładkiej, jednolitej powierzchni charakteryzujący się dużą odpornością na działanie warunków atmosferycznych – są to różnego rodzaju agrotkaniny, maty izolujące, membrany i geotkaniny. Nie zaleca się stosowania siatki drobno oczkowej, która to umożliwia stosunkowo łatwe wspinanie się zwierząt i przechodzenie ich na drugą stronę płotków.