Jak prowadzić nowe inwestycje w zgodzie z obowiązującym prawem wodnym?

Jak planować inwestycje, które mogą mieć wpływ na stan jakościowy wód?

Jak ograniczyć szkodliwy wpływ inwestycji na jakość wód?

Dla jakich inwestycji stosuje się modelowanie 3D?

Istnieje wiele rodzajów przedsięwzięć mogących mieć wpływ na jakość wód – od zrzutu ścieków komunalnych i przemysłowych, poprzez wydobycie surowców z koryta rzeki, po dopuszczenie żeglugi oraz poruszania się łodzi turystycznych i skuterów.

Planowanie przez modelowanie

Podstawą zrównoważonego zarządzania środowiskiem, a także sukcesu w przygotowaniu inwestycji jest planowanie. W celu określenia przewidywanego wpływu planowanej inwestycji na jakość wody, wskazane jest wykonanie modelowania rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. W zależności od rodzaju i skali przedsięwzięcia stosuje się modele o różnym stopniu dokładności, a także sposobie implementacji praw fizycznych. Takie podejście zabezpiecza interesy środowiska na wczesnym etapie inwestycyjnym, a jednocześnie ułatwia inwestorowi uzyskanie decyzji środowiskowej w przypadku wykazania niewielkiego wpływu na środowisko.

Zastosowanie modeli hydrologicznych

W powszechnym użyciu są modele hydrologiczne przy określaniu zagrożenia powodziowego (np. w ramach projektu Informatycznego Systemu Osłony Kraju), czy podczas modelowania stanu rzek w czasie rzeczywistym (ciekawym projektem jest stworzony przez naukowców z Uniwersytetu Wrocławskiego HYDROPROG łączący wyniki z różnych modeli http://www.klodzko.hydroprog.uni.wroc.pl/

Gdzie stosuje się modelowanie jakości wód?

Modele hydrologiczne i hydrogeologiczne powszechnie stosuje się przy wyznaczaniu stref ochronnych dla ujęć wód przeznaczonych do spożycia czy przy planowaniu składowisk odpadów. Coraz częściej wykonuje się modelowanie dla wspomagania decyzji administracyjnych i planistycznych, jak na przykład, przeprowadzona przez ansee consulting analiza wpływu dopuszczenia ruchu jednostek o napędzie spalinowym na bezpieczeństwo ujęcia wody dla miasta Bydgoszczy.

Wykonywane są także analizy zrzutu różnych substancji do rzek np. w celu określenia odległości, na której nastąpi całkowite wymieszanie solanki od miejsca jej zrzutu lub dla wyznaczenia zasięgu sedymentacji materiału naruszonego podczas eksploatacji złoża z dna rzeki.

Uwarunkowania prawne stosowania modeli

Zarówno w obowiązującej ustawie Prawo Wodne jak i w jej nowym projekcie modelowanie hydrologiczne wymienione jest jedynie w aspekcie prognozowania powodzi i suszy. W Ustawie Prawo Ochrony Środowiska (Art. 3 pkt. 9) mowa jest o metodyce referencyjnej – rozumie się przez to określoną na podstawie ustawy metodę pomiarów lub badań, która może obejmować sposób poboru próbek, sposób interpretacji uzyskanych danych, a także metodyki modelowania rozprzestrzeniania substancji oraz energii w środowisku; Według artykułu 12 POŚ, jeżeli na podstawie ustawy wprowadzono obowiązek korzystania z metodyki referencyjnej, jest dopuszczalne stosowanie innej metodyki, pod warunkiem:

1) że umożliwia ona uzyskanie dokładniejszych wyników, a uzasadnieniem jej zastosowania są zjawiska meteorologiczne, mechanizmy fizyczne i procesy chemiczne, jakim podlegają substancje lub energie – w przypadku metodyki modelowania rozprzestrzeniania substancji lub energii w środowisku;

2) udowodnienia pełnej równoważności uzyskiwanych wyników – w przypadku pozostałych metodyk.

Prawo Ochrony Środowiska dopuszcza zatem modelowanie jako sposób dowodzenia wpływu na elementy środowiska. Wyniki modelowania jakości wód powierzchniowych coraz częściej wykorzystywane są jako materiał wchodzący w skład Raportu Oddziaływania na Środowisko, szczególnie w sytuacjach w których ciężko w inny sposób określić wpływ inwestycji na jakość wód.

Dzięki zastosowaniu modeli matematycznych można przyśpieszyć i ułatwić proces decyzyjny.

Dlaczego woda jest taka cenna?

Woda jest w dzisiejszych czasach jednym z najważniejszych surowców. Wiele rejonów świata boryka się z jej niedoborem, a prognozowane zmiany klimatu i wzrost liczby ludności jeszcze pogłębiają istniejący kryzys. Dostępnych jest mnóstwo opracowań dotyczących tematu deficytu wody. Bardzo dobrze zagadnienie to zilustrowane zostało w serwisie worldwater.org, gdzie za pomocą mapy zobrazowane są historyczne i najnowsze problemy związane z zasobami wody http://www2.worldwater.org/conflict/map/

Polska także należy do krajów o deficycie zasobów wodnych – na jednego mieszkańca przypada ok. 1600 m³/rok wody, a w okresach suszy wskaźnik ten spada nawet poniżej 1000m³/rok/osobę, podczas gdy dla porównania, na jednego mieszkańca Europy przypada średnio w ciągu roku ok. 4500 m³, a na Ziemi ok. 7300m³.

Biorąc pod uwagę globalne zagrożenie, Unia Europejska stawia sobie za cel poprawę jakości wód. Polska zobowiązana jest do wypełnienia zobowiązań narzuconych przez UE i Ramową Dyrektywę Wodną. Od czasu transpozycji postanowień Dyrektywy do prawa krajowego w 2003 roku prowadzone są różne działania w tym obszarze. Najnowszym rezultatem tych prac jest aktualizacja w 2015 roku planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz programu wodno-środowiskowego kraju. Jedną z podstawowych zasad zawartych w Prawie Wodnym jest poprawa lub co najmniej niepogorszenie stanu jakościowego i ilościowego zasobów wodnych. W obliczu niedoborów ilościowych, ważne jest zachowanie dobrej jakości wód.

*W niedzielę 22 marca obchodziliśmy Światowy Dzień Wody pod hasłem „Woda dla zrównoważonego świata”. Inicjatywa zapoczątkowana przez ONZ ma na celu zwrócenie uwagi na znaczenie zasobów wodnych i ich ochronę.

mgr Kamil Drejer
Specjalista ds. ochrony środowiska | modelowanie 3D i analizy GIS